موضوع: فعالیت کلاسی تحلیل مقاله درمحضراستاد بزرگوار خانم دکتر سامری

نشریه علمی – پژوهشی ، انجمن مطالعات برنامه ی درسی ایران

موضوع مقاله :مقایسه ی کتاب های درسی علوم ابتدایی ایران از نظر میزان توجه به مهارت های گوناگون در فرایند پژوهش با آمریکا و انگلستان.

ارائه دهندگان مقا له : اعظم اسفیجانی – دکتر بی بی عشرت زمانی – دکتر حسنعلی بختیارنصر آبادی – تاریخ دریافت مقاله به انجمن : 1386/7/5 – تاریخ تصویب مقاله در انجمن 1387/3/20

زمان ارایه درکلاس:پنج شنبه 27/7/1391

تحلیل مقاله:

 

هیچ مقاله یا تئوری و یا نظریه ای در جهان وجود ندارد که بدون عیب و نقص باشد حتّی نظریه های علم فیزیک ایراد و اشکالاتی به آنها وارد می شود به مرور زمان از اعتبار و عینیت آنها کاسته می شود این وضعیت در علوم انسانی بیشتر رایج است چرا که در این حوزه موضوع اصلی انسان است.

 

•در قسمت چکیده به اهداف تحقیق خوب اشار ه شده است.همچنین به جامعه آماری ونمونه و روش های تحقیق مورد استفاده توجه شده است.

•در قسمت مقدمه پژوهشگر به روشنی به اهمیت فعالیت های پژوهشی وهمچنین به محتوای که بتواند مولفه های پژوهشی و روحیه کاوشگری را در فراگیران تقویت وتشویق کند اشاره کرده است.همچنین این نکته را به مولفان کتاب های درسی وبرنامه ریزان متذکر شده است که محتوای کتاب های درسی را به سمت وسوی کنکاش گری وجستجوگری هدایت نمایند.

•در فصل مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق ،پژوهشگر با استفاد ه از دواصل نسبیت گرایی معرفتی و اصل رابطه گرایی موضوع را کاملا تجزیه وتحلیل کرده ،وبا توجه به تحقیقاتی که قبلا صورت گرفته ذهن مخاطب را به سوی هدف واقعی نزدیکتر ساخته وپشتوانه قابل اعتمادی را برای پژوهش ترسیم نموده است.

 

•در پژوهش حاضر اولین اشکال و ایرادی که به آن وارد است، این نکته حایز اهمیت می باشد مقایسه کتاب های درسی یک کشور مثل ایران با نظام متمرکز آموزشی با کشورهایی مثل آمریکا و انگلستان که دارای نظام آموزشی غیر متمرکز می باشند، قیاس درستی نیست. زیرا همچنان که می دانید در مقایسه کردن دو مورد یا موضوع باید اشتراکات بیشتری باشد تا از این طریق نتیجه ی درست استنتاج گردد.

 

•در این پژوهش اشاره نگردیده است که کتب درسی علوم با کتاب های درسی کدام ایالت یا استان کشورهای مورد نظر مقایسه گردیده است و از همه ی اینها مهمتر خاستگاه فکری یا زیر بنای اجتماعی و یا به تعبیر دیگر اهداف این کتاب های علوم در کشورهای سه گانه مذکور ریشه در کدامین مکتب فلسفی و تربیتی دارد، این خود جای تأمل و اندیشیدن را دارد.

 

•در بخش اول پژوهش: سؤال های 1 و 2 یک چیز واحدی را مورد پژوهش قرار داده اند. و صحیح انتخاب شده اند، در کشورهای سه گانه ایران- آمریکا- انگلستان، جامعه و نمونه گیری درست رعایت شده است.

 

•روش های تجزیه و تحلیل در سؤالات 4 و 3 صحیح انتخاب گردیده است.

•روایی و پایایی این پژوهش نیز درست تعیین گردیده است.

 

•البته باید اشاره کنیم به این واقعیت که در روش های تجزیه و تحلیل استفاده از روش ویلیام رومی خوب مورد استفاده قرار نگرفته است، روش ویلیام رومی برای تعیین فعال بودن یا غیر فعال بودن محتوی کتب درسی به کار می رود.

 

•به اعتقاد بنده برای تعیین پژوهشی یا غیر پژوهشی بودن محتوای کتاب های درسی و همچنین توجه به روحیه ی تحقیق گرایی و پرورش مهارت های پژوهشی می توانستند از آزمون باینومیال (آزمون دو جمله ای) یا تحلیل ممیز استفاده شود.

 

•در روش ویلیام رومی نتایج به صورت فراوانی درصد نشان داده شده است و چندان نتوانسته است محتوای پژوهشی و غیر پژوهشی را به خوبی تفکیک کند. آزمون تحلیل ممیز: بیانگر آن است که محتوا گرایش به کدام طرف دارد. یعنی میزان گرایشات در دو گروه آزمایشی را نشان می دهد.

 

 

•همچنین برای کمتر یا بیشتر توجه نمودن محتوا به مقوله های پژوهشی می توانستند از آزمون فریدمن استفاده شود. در این آزمون مقوله ها رتبه بندی می شوند و سپس میانگین رتبه به دست می آید.

•در قسمت بحث و نتیجه گیری می توان اقرار نمود که هر یافته ی تحقیقی باید با شواهد تجربی مشابه در کنار هم قرار گیرد تا همسویی آنها لحاظ و مورد توجه قرار گیرد.

 

•جدا از این نکته در بحث و نتیجه گیری علی رغم آن همه مقوله ی پژوهشی و غیر پژوهشی در سه کشور مورد نظر و تفکیک پایه های چند گانه، بسیار مختصر است در حالی که بحث و نتیجه گیری باید به تفصیل و عمق بیشتری ارائه می شد.

 

•در قسمت پیشنهادها باید به تفکیک یافته ها مطرح می شد نه این که کل پیشنهادها را به صورت یک جاارائه می دادند.

•رفرنس دهی بر پایه الگوی APA است و خوب رعایت شده است.

 

چکیده:

•        هدف از نگارش این مقاله بررسی و تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم دوره ابتدایی از نظر میزان توجه به تحقیق گرایی و پرورش مهارت های لازم برای پژوهش است.

•        مطالعات نشان می دهد کتاب های علوم هر 3 کشور ایران – آمریکا – انگلستان پژوهش محور هستند اما میزان توجه آن ها به مهارت های گوناگون پژوهشی متفاوت است.

•        بیشترین فراوانی مربوط به میزان توجه به مقوله پژوهشی در هر 3 کشور به مهارت (( تحریک حس کنجکاوی دانش آموزان )) و کمترین فراوانی به مهارت های (( فرضیه سازی ، آزمون فرضیه ها و انتقال داده ها و اطلاعات )) تعلق دارد.

•        تحلیل های آماری نشان می دهد که توزیع فراوانی مؤلفه ها براساس پایه ها و نیز کشورها یکسان نبوده است در درون هر مقوله به برخی از مؤلفه ها بیشتر و به برخی کمتر توجه شده است.

کلید واژه ها:

 کتاب های درسی ، علوم ، روش شناسی پژوهش ، دوره ی ابتدایی ، تحلیل محتوا ، ایران ، آمریکا و انگلستان

مقدمه:

 یکی از نیازهای مبرم هر نظام آموزشی بازنگری و روزآمد کردن محتوای کتابهای درسی است.  بازنگری و تجدید نظر اصولی و علمی در برنامه و محتوای کتاب های درسی مستلزم توجه به نقش های جدید یادگیرنده در فرایند یادگیری است.

  خود انضباطی ، خود کنترلی و خود راهبری مستلزم پرورش روحیه ی تحقیق گرایی دانش آموزان در عناصر تشکیل دهنده ی برنامه درسی است.

    از سوی دیگر برای رویارویی با پدیده های بزرگی چون انفجار اطلاعات و گسترش روز افزون فناوری ، دانش آموزان باید برای زندگی در چنین جامعه ای آماده شوند ( استرانگ و همکاران ، 2004) .

  با آنکه امروزه بر به کاربردن شیوه های فعالانه در تدریس علوم تاکید فراوانی می شود نگاه های جدید آموزشی در تدریس علوم از رویکرد فعالیت گرایی به تحقیق گرایی تغییر پیدا کرده است.( رستگار، 1377)

 در رویکرد فعالیت گرا : دانش آموزان با یک سلسله ابزار ، وسایل ، مجموعه ها یا بسته های معین و محدود روبرو هستند که می توانند با هریک از آن ها ساعت ها مشغول باشند.

  رویکرد جدید ( تحقیق گرایی ) : فعالیت ها از میان پرسش ها و علایق دانش آموزان تعیین می شود در این شیوه دانش آموزان به دنبال یافتن الگوها و روابط مرتبط و مشاهدات خود در جهان اطراف هستند.  در این رویکرد اگر چیزی را به دانش آموز بیاموزیم مانع شده ایم که آن را کشف و ابداع کند.

 بررسی اسناد ملی و بین المللی نشان می دهد که کاوشگری علمی و پرورش مهارت های پژوهشی به منزله ی عنصری کلیدی برای پرورش سواد علمی همه یادگیرندگان مطرح است و در کشورهایی مانند آمریکا ، کانادا ، چین ، انگلستان ، استرالیا که دارای سند ملی برنامه درسی هستند استاندارد هایی به چشم می خورد.

بر اساس استاندارد های تعریف شده پروژه هایی برای تدریس این کشورها تعریف و تنظیم شده است برای مثال : پروژه ی 2060 آموزش علوم آمریکا توصیه های زیر را برای تدوین برنامه درسی ارائه داده است:

•        ارائه موضوعات کمتر با عمق بیشتر

•        تأکید بر ساخت دانش بر اساس پرورش روحیه ی تحقیق و رشد مهارت های پژوهشی

•        تأکید بر تجربیات عینی و آموزشی

•        تأکید کمتر بر یادگیری حقایق

•        در قسمتی از کتاب های درسی انگلستان نیز آمده است : دانش آموزان در فرایند کاوش علمی باید این مراحل علمی را طی کنند:پرسیدن سؤال ، تصمیم گیری برای اتخاذ رویکردی مناسب ، برنامه ریزی برای انجام دادن کار ، پیش بینی وقایع و ساخنن فرضیه ، انتخاب ابزارهای مورد استفاده ، تفسیر داده ها ، و جمع آوری مطالب به شکل جدول چارت و نمودار و رسم الگوها ، نقد وارزشیابی است (راهنمای کاربر 2003 ، ص13)

•        رویکرد این 2 کشور در کتاب های درسی ساختارگرایی و تأکید بر پژوهش محوری است.

•        برای تدوین استاندارد های برنامه ی درسی در هر کشور نخستین گام بررسی اولویت ها و تعیین نیازهای آینده ی جامعه است.

•        برای تعیین استاندارد ها بررسی وضعیت کشور های پیشرفته ما را از تکرار تجربیات ناموفق بازمی دارد.

•        در مدل های گوناگون برنامه ی درسی از جمله مدل تابا و هاکینز، انتخاب محتوا یکی از مراحل اساسی معرفی شده است.در تدوین برنامه درسی محتوا به شکل های گوناگونی مانند نوشتار ، تصویر و فعالیت های یادگیری ارائه می شود.

•        نظر به اینکه نظام برنامه ریزی درسی کشور ما ایران متمرکز است کتاب درسی در حکم محصول فرایند برنامه ریزی درسی اهمیت ویژه ای دارد.( ملکی ، 1380 )

•        از جمله هدف های دیگر این پژوهش مشخص کردن مهارت های پژوهشی است که بیشتر یا کمتر مورد توجه مؤلفان کتاب های درسی قرار گرفته است.

مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش:

 در نظریه ی تربیتی تحقیق گرایی یا پژوهش محوری 2 اصل اساسی مورد توجه قرارمی گیرد:

1) نسبیت گرایی معرفتی

2) اصل رابطه گرایی

     اصل نسبیت گرایی معرفتی حاصل این اندیشه است که ادراک فرد از یک واقعیت ممکن است با ماهیت واقعی آن متفاوت باشد بر مبنای اصل نسبیت گرایی امکان دارد پدیده واحدی به وسیله افراد گوناگون به صورت های متفاوتی فهمیده و درک شود.بر مبنای این اصل انسان موجودی فعال است و پیوسته تلاش می کند بین آنچه که هست و آنچه باید باشد ، پل ارتباطی برقرار کند و به مرحله ی بالاتری از رشد ذهنی برسد.

     اصل رابطه گرایی : برای شناخت یک پدیده علاوه بر اندیشیدن به راه حل های گوناگون یک مسئله دستیابی به راه حل های دیگران هم با ارزش است.( حیاتی ، 1384 )

     بر اساس ادبیات تحقیق مراحل و فرایند کاوشگری و پژوهش محوری به این صورت خلاصه می شود.

•        شک در دانسته های خود برای رسیدن به یقین

•        طرح سؤال یا مسئله از سوی دانش آموز

•        جمع آوری و طبقه بندی داده ها و استفاده از ابزارهای گوناگون

•        فرضیه سازی برای پاسخ داد ن به سؤالات

•        تجزیه و تحلیل داده ها

•        آزمون فرضیه ها

•        در نظر گرفتن یافته های دیگران و استدلال های آن ها

•        صورت بندی مجدد آموخته های خود

 مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

•        از نظر لیپمن ، مهارت هایی که مورد توجه تعلیم و تربیت پژوهش محور قرار می گیرند به چهاردسته طبقه بندی می شوند :

1) مهارت های پژوهشی : این مهارت ها شامل قدرت مقایسه کردن تفکیک کردن ، فرضیه ساختن ، شیوه ی جمع آوری اطلاعات و قدرت پیش بینی است.

2) توانایی استدلال و آوردن دلیل و برهان

3) مهارت در سازمان دهی اطلاعات : هنگامی که دانش آموزان بتوانند بین مطالب آموخته شده و دنیای اطراف شان رابطه برقرار کنند.

4) مهارت در تفسیر و ترجمه اطلاعات : دانش آموزان بتوانند آنچه را که درباره دنیای پیرامون شان به دست آورند تفسیر کنند و به دیگران گزارش دهند. 

    کارل برایتر معتقد است کسانی که در چهار چوب دیدگاه تعلیم و تربیت پژوهش محور به فعالیت مشغول هستند باید برنامه هایی را تدوین کنند که شکل های گوناگون تفکر را تقویت کند.

اهداف مهم پژوهش:

•        نقش کتاب به منزله ی مهم ترین برنامه ی آموزشی مدارس ، جای بررسی ، تتبع و تعمق فراوان دارد به ویژه در عصر اطلاعات که دانش آموزان نیاز دارند به موازات پیشرفت علم ، بر معلومات علمی خود بیفزایند و غالباً این امر با پرورش عادات صحیح علمی محقق می شود.

1.  مقایسه ی پژوهش محور بودن کتاب های درسی علوم در سه کشور ایران ، آمریکا و انگلستان 

2.  مقایسه ی میزان توجه به هر یک از مؤلفه های مقوله های پژوهشی و غیر پژوهشی در کتاب های علوم سه کشور ایران ، آمریکا و انگلستان

3.  مقایسه ی میزان توجه به هر یک از مؤلفه های تشکیل دهنده ی مقوله های پژوهشی و غیر پژوهشی در کتاب های درسی علوم بر اساس پایه ها و کشورها.

4.  تبیین وضعیت موجود و مشخص کردن مواردی که باید در محتوای کتاب های درسی علوم ایران به آنها توجه بیشتری شود.

سوال های پژوهش:

•         در این پژوهش سعی شده است به سؤال های زیر پاسخ داده شود :

1.  توجه به تحقیق گرایی و پرورش مهارت های پژوهشی  در پایه های گوناگون و کتاب های درس علوم تجربی کشور های ایران ، آمریکا ، انگلستان تا چه میزان است ؟  چه مؤلفه هایی بیشتر و چه مؤلفه هایی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند ؟

2.  کتاب های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی سه کشور ایران ، آمریکا و انگلستان تا چه اندازه پژوهش محورند ؟

3.  آیا بین فراوانی های مشاهده شده ی مربوط به مؤلفه های مقوله ی غیر پژوهشی بر اساس پایه ها و کشور ها تفاوت معنا داری وجود دارد ؟

4.  آیا بین فراوانی های مشاهده شده مربوط به مؤلفه های مقوله های پژوهشی بر اساس پایه ها و کشورها تفاوت معناداری وجود دارد ؟

روش تحقیق:

•         روش این پژوهش تحلیل محتوا است  که از طرح برآورد پدیده در متن داده ها ، با استفاده از فهرست های وارسی ( چک لیست ) انجام شد.داده ها بر حسب فراوانی وقوع ، توصیف و کمیت ها ، حاصل شمارش فراوانی هستند.( حکیم زاده و همکاران ، 1386 )

•        برای تهیه ی فهرست وارسی ابتدا بابررسی اسناد کتابخانه ای و اینترنتی مقوله های رویکرد تحقیق گرایی مشخص شد.

•        بررسی کتاب های درسی ، راهنمای معلم ، راهنمای دانش آموز دو کشور انگلستان و آمریکا به تعیین مؤلفه های هر مقوله کمک کرد.

•        در این پژوهش مقوله ها به دو دسته ی کلی : 1- مقوله های پژوهشی  2- مقوله های غیر پژوهشی   تقسیم شد و سپس شاخص های هر مقوله مشخص گردید.

•        مقوله های غیر پژوهشی شامل یک زیر گروه (( ارائه ی مطلب به شیوه ی غیر پژوهشی )) بود.

•        مقوله های پژوهشی شامل هفت زیر مقوله به شرح زیر بود:

1.  تحریک حس کنجکاوی و مسئله یابی

2.  برنامه ریزی برای پژوهش

3.  جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده و سایر منابع

4.  سازماندهی و تفسیر داده ها

5.  پیش بینی و فرضیه سازی

6.  طراحی تحقیق و آزمون فرضیه

7.  نتیجه گیری و انتقال داده ها

متن کتاب ها در قالب جمله ها ، پرسش ها ، تکالیف درسی و تصاویر مورد تحلیل قرار گرفت

       برای آماده سازی تحلیل گران محتوا آموزش هایی در نظر گرفته شد سعی شد پژوهش گران هدف از تحلیل نظریه های موجود و چگونگی تدوین مقوله ها را بدانند و خود را فعالانه در فرایند پژوهش درگیر کنند.

      در ضمن تعریف عملیاتی مؤلفه های پژوهش با آوردن مثال و نمونه های عینی توضیح داده شد.تا حد امکان تلاش شد برای تحلیل کتاب های سه کشور از تحلیل گر واحدی استفاده شود.

تعیین روایی و پایایی:

•         فهرست وارسی محقق ساخته در جلسات متعدد با حضور کارشناسان آموزش و پرورش اصفهان مورد نقد و ارزشیابی قرار گرفت این فهرست پس از تأیید به رؤیت چند تن از استادان علوم تربیتی دانشگاه اصفهان رسید و بعد از رفع اشکالات برای اجرا اماده شد.

•        تعیین پایایی : برای تعیین پایایی از فرمول ویلیام اسکات استفاده شد بدین منظور 10 درصد از کل صفحات به همراه تعاریف عملیاتی برای کد گذاری  به سه پژوهشگر داده شد. سپس جدول های توزیع فراوانی هر مقوله با درصد زیر مقوله ها تعیین شد.درصد توافق میان سه کدگذار از طریق فرمول ضریب پایایی اسکات محاسبه گردید.

•        در تجزیه و تحلیل محتوا ضریب پایایی باید از 70% بزرگتر باشد تا بتوان به کد گذاران مقوله ها ، جامع و مانع بودن ، و در نتیجه به عینیت پژوهش اطمینان کرد.

جامعه ی آماری:

•        جامعه آماری کتاب های درسی علوم ابتدایی دوره ایران شامل کتاب های پایه ی اول تا پنجم سال تحصیلی 1383 تا 1384 بود.

•        شایان ذکر است در انگلستان و آمریکا بر خلاف ایران کتاب های درسی واحدی برای کل کشور وجود ندارد.

•        جامعه آماری آمریکا شامل کتاب های منتشر شده ی علوم در سال 1999 به همت انتشارات هار کوربریس ، با عنوان              Science anytime

•         در  حقیقت این کتاب های درسی ، کتاب راهنمای معلم است و متن محتوای کتاب درسی دانش آموزان در وسط هر صفحه ی کتاب راهنمای معلم قرار  دارد.

•        جامعه ی آماری کتاب های علوم تجربی پایه ی اول تا پنجم کشور انگلستان از انتشارات هاینه مان و جین است.

•        معمولاً برای تحلیل محتوا انتخاب نمونه به روش تصادفی بهترین روش برای بالا بردن اعتبار و پایایی تحقیق محسوب می شود.

•        تفاوت حجم ، موضوعات و محتوای کتاب های این سه کشور انتخاب نمونه آماری را به شکل تصادفی مشکل می کرد زیرا موضوعات گوناگون شیوه های ارائه ی متفاوتی را ایجاد می کند.

•        در نهایت تصمیم بر آن شد تا حد امکان تعداد مساوی از صفحات کتاب های سه کشور بر اساس موضوعات مشترک یا مشابه در هر پایه انتخاب شود.

•        بدین منظور 30  صفحه از کتاب علوم هر پایه با موضوعات مشابه به عنوان نمونه در نظر گرفته شد.

روش تجزیه و تحلیل:

•         برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد.

•        داده های توصیفی حاصل از تحلیل در جدولی ارائه شد و در این جدول ، فراوانی و درص هر مؤلفه ارائه شده است.

•        برای تعیین میزان پژوهشی بودن ، از فرمول ویلیام رومی استفاده شد. در فرمول ویلیام رومی از تقسیم مجموع فراوانی های مقوله پژوهشی به مقوله غیر پژوهشی عددی به دست می آید.

•        عددی که به دست می آید در صورتی که از 0/4 بیشتر و از 1/5 کمتر باشد کتاب در زمره ی کتاب های پژوهشی قرار می گیرد.

•        در صورتی که عدد به دست آمده از 0/4 کمتر و از 1/5 بیشتر باشد محتوای کتاب غیر پژوهشی است.

•        سپس با استفاده از آزمون کای دو ، تفاوت میزان توجه به مؤلفه های گوناگون بر اساس پایه ها و کشور ها تعیین شد.

نتایج پژوهش:

•         در این پژوهش ابتدا کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی هر کشور بر اساس دو مقوله ی کلی غیر پژوهشی و پژوهشی مورد مطالعه قرار گرفت.هر مقوله شامل مؤلفه های متعددی بود که در جدول های مر بوطه خلاصه شده است.شایان ذکر است که کتاب پایه ی اول آمریکا به سبب در دسترس نبودن از نمونه مورد بررسی حذف شد.

1.  توجه به تحقیق گرایی و پرورش مهارت های پژوهشی  در پایه های گوناگون و کتاب های درس علوم تجربی کشور های ایران ، آمریکا ، انگلستان تا چه میزان است ؟                                           چه مؤلفه هایی بیشتر و چه مؤلفه هایی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند ؟

•         مقایسه ی ضریب فعالیت به دست آمده در جدول مربوطه نشان می دهد که در کتاب های علوم تجربی ایران، بیشترین توجه به پرورش روحیه ی تحیق و پژوهش محوری به ترتیب در پایه ی         سوم 94% و دوم 82% و چهارم 72% است.با آنکه ضریب فعالیت به دست آمده برای پایه های اول و پنجم از 0/4 بیشتر استبا توجه به فرمول ویلیام رومی کتاب های این پایه نیز پژوهش محورند ولی در مقیاس کمتری نسبت به پایه های دیگر.

•         در میان مقوله های پژوهشی بیشترین درصد فراوانی مربوط به تحریک حس کنجکاوی و مسئله یابی است که میزان آن در پایه ی دوم 24% است.و کمترین درصد فراوانی مربوط به مهارت طراحی تحقیق و آزمون فرضیه است که در پایه های اول و دوم مقدار آن صفر است.

•         داده های جدول حاکی از آن است که در کتاب های علوم انگلستان بر خلاف ایران بیشترین توجه به روحیه ی پژوهش محوری در کتاب های پایه ی اول است.

•        با توجه به نتایج ارائه شده در جدول در پایه های آغازین کتاب علوم آمریکا به پرورش روحیه پژوهش و تحقیق گرایی توجه بیشتری شده است. پایه ی پنجم در مقایسه با سایر پایه ها محتوای کمتری به پژوهش اختصاص داده شده است.

2. کتاب های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی سه کشور ایران ، آمریکا و انگلستان تا چه اندازه پژوهش محورند ؟

•        طبق فرمول ویلیام رومی و نتایج به دست آمده در زمینه ی پرورش مهارت های پژوهشی بیشترین میانگین ضریب پژوهشی به کتاب های علوم انگلستان تعلق دارد که برابر با 87% است.اما کتاب های علوم ایران و آمریکا از نظر پژوهش محوری در یک سطح قرار دارند.

•        در پایه ی اول بیشترین نسبت پژوهش محوری متعلق به کتاب های انگلستان است و پایه های دوم و سوم کتاب های علوم ایران از هر دو کشور دیگر پژوهشی تر است.

3- آیا بین فراوانی های مشاهده شده ی مربوط به مؤلفه های مقوله ی غیر پژوهشی بر اساس پایه ها و کشور ها تفاوت معنا داری وجود دارد؟

•        بر اساس یافته های جدول 6 ، کای دو محاسبه شده در سطح معنادار بود بنابراین میان توزیع مؤلفه های تشکیل دهنده ی مقوله ی 1 ( ارائه ی اطلاعات در قالب جملات ) و ارائه ی اطلاعات در قالب نمودار هاو تصاویر و نیز کل مقوله های غیر پژوهشی در پایه های متفاوت بر حسب نوع کشور   رابطه ی معناداری وجود دارد.

 4-آیا بین فراوانی های مشاهده شده مربوط به مؤلفه های مقوله های پژوهشی بر اساس پایه ها و کشورها تفاوت معناداری وجود دارد ؟

براساس یافته های جدول 7 کای دو محاسبه شده در سطح معنادار بود بنابراین بین توزیع مؤلفه های تشکیل دهنده ی 7 مقوله ی که عبارتنداز:          

1.  تحریک حس کنجکاوی و مسئله یابی

2.  برنامه ریزی برای پژوهش

3.  جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده و سایر منابع

4.  سازماندهی و تفسیر داده ها

5.  پیش بینی و فرضیه سازی

6.  طراحی تحقیق و آزمون فرضیه

7.  نتیجه گیری و انتقال داده ها

در پایه های متفاوت بر حسب نوع کشور رابطه ی معناداری وجود دارد.

 بحث و نتیجه گیری

•        کتاب های هر سه کشو بر اساس رویکرد پژوهش محوری تدوین شده اند .

•        کمترین درصد فراوانی محتوای پژوهشی در ایران متعلق به کلاس اول و پنجم است.

•        در انگلستان بیشترین نسبت مقوله های پژوهشی متعلق به پایه ی اول است.

•        با توجه به نتایج تحقیق در هر سه کشور و در میان مهارت های پژوهشی کمترین توجه به مهارت                                                 ( طراحی تحقیق و آزمون فرضیه صورت گرفته است).

•        نتایج این پژوهش نشان می دهد در هر سه کشور به مهارت پژوهشی تحریک حس کنجکاوی و مسئله یابی بیشتر توجه شده است.

•        نتایج این پژوهش با یافته های بدریان و رستگار ( 1385 ) مبنی بر اینکه در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی ایران به درک مفاهیم علمی ، طراحی و به کارگیری آزمایش ها توجه کمتری شده است همخوانی دارد.

•        یافته های حاصل از این پژوهش با مطالعات میدانی تیمز در سال 2003 نیز همخوانی دارد.تحقیق تیمز بیانگرآن است که دانش آموزان ایرانی از نظر به خاطر سپردن و فهمیدن در سطح نسبتاً بالایی قرار دارند اما در مهارت های چون ساختن فرضیه و تجزیه و تحلیل داده ها ، حل مسئله در سطح بسیار پایینی قرار دارند.( مارتین و همکاران ، 2004 )

•        از نظر بهره گیری از گرافیک ( عکس و نمودار و چارت ) یافته های پژوهش با نتایج حاصل از پژوهش زمانی و اسفیجانی ( 1385 ) همخوانی دارد.که در کشورانگلستان در مقایسه با ایران و آمریکا از گرافیک بیشتری استفاده شده است.  

پیشنهادات:

1) در کتاب های درسی از تعداد مباحث کاسته شود و بر محتوا افزوده گردد(غنی سازی محتوا)

2) قسمتی از محتوا در قالب بسته های آموزشی جذاب ارائه شود.

3) سؤالات را در مورد عکس و تصاویر و داستان دانش آموزان مطرح کنند نه اینکه مؤلفان کتاب

4) از شیوه های غیرمستقیم برای درگیری دانش آموزان با مطالب و تصاویر کمک گرفته شود.

5) سواد رایانه ای و اطلاعاتی دانش آموزان افزایش یابد

6) شیوه های فرضیه سازی و چگونگی جمع آوری اطلاعات به دانش آموزان آموزش داده شود

7) طرز تهیه ی گزارش کار به صورت چند رسانه ای و پرورش هوش های 8 گانه و رشد آنها